Làm thế nào để cùng con định hướng ngành nghề

“Làm thế nào để cùng con định hướng ngành nghề” là một chủ đề được nhiều phụ huynh đặc biệt quan tâm, nhất là khi các con, các em cần đưa ra quyết định lựa chọn học ban nào, ngành nào hay xa hơn nữa là theo đuổi nghề nghiệp gì.Hôm nay, Vy xin được chia sẻ một chút kinh nghiệm của mình trong quá trình 5 năm đồng hành cùng các bạn học sinh, sinh viên cũng như bài viết hay về chủ đề này. Mong được cùng ba mẹ thảo luận nhiều hơn.

Tại sao con cần sự định hướng ngành nghề?

Khi lắng nghe các bạn chia sẻ về trăn trở ngành nghề, những câu hỏi Vy thường được nghe nhất đó là: “Không biết điểm mạnh của mình là gì?”, “Không biết việc mình thích ngành này có phải là nhất thời hay không?”, “Không biết ngành nghề nào thì phù hợp với tính cách của mình?” Khi các câu hỏi này đến dồn dập cùng một lúc cộng với áp lực phải đưa ra quyết định trong khoảng thời gian ngắn, các bạn sẽ dễ cảm thấy hoang mang, “lạc lối” và quyết định “chọn đại rồi tính tiếp”.

Để tránh tình trạng này xảy ra, các bạn cần có khoảng thời gian đủ để nhìn nhận bản thân một cách nghiêm túc và khách quan nhất. Quá trình này không thể thiếu sự đồng hành và định hướng của những người có kinh nghiệm và đáng tin cậy như ba mẹ, anh chị hay thầy cô để giúp các bạn làm sáng tỏ những “điểm mù” của mình.

Vậy, ba mẹ cần cùng con làm rõ những gì trong quá trình định hướng?

Để trả lời câu hỏi này, mời ba mẹ tham khảo “Thuyết con nhím” được phát triển hoàn thiện bởi Jim Collins trong cuốn sách “Từ tốt đến vĩ đại”, một trong 20 tác phẩm có ảnh hưởng nhất thế giới về quản trị trong vòng 20 năm qua theo bình chọn của tạp chí Forbes.

Thuyết con nhím (tên tiếng Anh: Hedgehoge Concept) bắt nguồn từ một câu chuyện ngụ ngôn Hy Lạp giữa một con nhím với một con cáo. Con cáo tuy ma mãnh, biết rất nhiều thứ, nhưng suy nghĩ của chúng lại hay bị phân tán. Chú nhím thì chậm chạp và không ồn ào như cáo, nhưng lại hiểu rõ nhất về thế mạnh của nó. Kết quả là, hết lần này đến lần khác, cáo bị nhím đánh bại. Câu chuyện ngụ ngôn trên nhằm nhắn nhủ hãy tập trung vào một điểm mạnh duy nhất của bản thân, bởi điều đó sẽ giúp chúng ta có lợi thế cạnh tranh, và giành nhiều khả năng chiến thắng hơn.

Theo Thuyết con nhím, nghề nghiệp lý tưởng của con là điểm giao thoa giữa 3 yếu tố: Thứ con thích, Thứ con giỏi và Thứ xã hội cần. Dựa trên thuyết con nhím, ba mẹ có thể cùng con hoạch định nghề nghiệp cho tương lai dựa trên các bước cơ bản như sau: 

Bước 1: Khám phá “thứ con thích”Ba mẹ hãy cùng con tìm ra điều gì là niềm yêu thích của con bằng cách đặt các câu hỏi như:

• Con có hứng thú đặc biệt với môn học gì ở trường?
• Lúc học môn đó con thích nhất ở hoạt động nào?
• Con có sở thích hay đam mê tìm hiểu về lĩnh vực gì?
• Việc gì khiến con say mê làm quên thời gian?

Một điểm ba mẹ cần lưu ý, sở thích là điều mà các bạn thực sự TRẢI qua và NGHIỆM lại chứ không nên đi từ việc quan sát hành động hay thành quả của người khác. Ví dụ như có bạn từng chia sẻ với Vy, em thích kinh doanh vì em thấy mọi người bán hàng kiếm được nhiều tiền. Thế nhưng, khi được hỏi bạn đã từng bán hàng chưa thì bạn chia sẻ là chưa từng. Vậy rất có thể là bạn thích kiếm được nhiều tiền chứ chưa hẳn là thích kinh doanh. Khuyến khích các bạn khám phá, trải nghiệm sẽ giúp các bạn nhìn nhận thực tế việc nào đem lại cho các bạn cảm xúc và sự say mê.

Bước 2: Xác định “thứ con giỏi”

THỨ CON GIỎI = TIỀM NĂNG x RÈN LUYỆN

“Thứ con giỏi” không phải là năng lực bẩm sinh con có, mà là kết quả đến từ quá trình rèn luyện những tiềm năng ẩn chứa trong con. Ba mẹ hãy cùng con tìm ra những điểm mà con có khả năng vượt trội, từ đó đưa ra những nghề nghiệp phù hợp với năng lực của con. Ví dụ, nếu con hay đạt điểm cao về môn Toán, hay có khả năng tính nhẩm khá nhanh tiền khi đi mua sắm cho cả nhà, rất có thể con có khả năng phân tích logic về số liệu, và con có thể lựa chọn các nghề nghiệp phù hợp như kế toán, kiểm toán, phân tích tài chính…

Đây cũng là dịp để ba mẹ cùng con nhìn nhận lại những điểm con chưa giỏi, nguyên nhân là do đâu, chủ quan hay khách quan? Ví dụ như con chưa giỏi Văn vì con chưa tìm ra được phương pháp học hiệu quả, con không thấy được tính ứng dụng của môn Văn trong cuộc sống, hay đôi khi chỉ vì con không thích giáo viên môn Văn.

Bước 3: Tìm hiểu “thứ xã hội cần”

Dù có đam mê hay năng lực về lĩnh vực gì, thì lựa chọn nghề nghiệp của con cũng cần phù hợp với nhu cầu của xã hội. Hiện tại theo xu hướng phát triển 4.0, có rất nhiều ngành nghề được sinh ra đồng thời cũng có nhiều ngành mất đi, những ngành yêu cầu độ chính xác cao hay không đòi hỏi nhiều yếu tố cảm xúc đang dần được thay thế bởi máy móc. Nói cách khác, ngoài việc giúp con xác định đam mê và năng lực của mình, ba mẹ cũng nên cập nhật thường xuyên xu hướng nghề nghiệp trong xã hội để trao cho con cái nhìn thực tế hơn.

Bước 4: Tìm điểm giao thoa – “nghề nghiệp lý tưởng”

Tiếp tục ví dụ ở trên, nếu con thích tính nhẩm nhanh, và hay được điểm cao trong môn toán, con có thể theo một trong các ngành như kiểm toán, kế toán, phân tích tài chính… Hiện tại, nghề phân tích tài chính đang có xu hướng đi lên trong khi thị trường hiện đã thừa nhân lực về kế toán, kiểm toán. Vậy nên, phân tích tài chính hiện đang là nghề nghiệp thích hợp cho con và giúp con bớt được cạnh tranh cũng như tăng cơ hội phát triển sự nghiệp.

Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng có thể tìm được điểm giao thoa phù hợp. Chẳng hạn như con đam mê tìm hiểu về lịch sử và có kết quả học tập khá cao cho môn này. Thế nhưng, các ngành về lịch sử lại có rất ít cơ hội việc làm. Trong trường hợp này, thay vì làm nhà sử học, ba mẹ có thể linh hoạt giúp con tham khảo các ngành có liên quan đến lịch sử như làm về văn hoá trong các tổ chức phi chính phủ, giúp con tiếp cận được nhiều cơ hội hơn trong tương lai, mà vẫn thoả mãn sở thích ban đầu của con.

Bước 5: Đánh giá, điều chỉnh lại bản thân

Sau khi đã xác định điểm giao thoa (nghề nghiệp đã chọn), ba mẹ cần giúp con đánh giá định kỳ lựa chọn của mình theo gợi ý sau:

• Thứ con thích: Con có còn yêu thích ban, ngành hay nghề mình chọn hay không?
• Thứ con giỏi: Con có còn duy trì kết quả học tập cho các môn có liên quan đến nghề đó tốt hay không? Con có còn tự trau dồi kiến thức về các môn học đó hay không?
• Thứ xã hội cần: Nghề mà con chọn hiện đang có chiều hướng đi lên về nhu cầu không?

Từ kết quả đánh giá định kỳ, ba mẹ có thể cùng con đưa ra điều chỉnh bản thân sao cho phù hợp với cả ba yếu tố trên.

Nguồn tham khảo: JobsGO