BÍ MẬT NÃO BỘ TUỔI TEEN (PHẦN 1)

Bài viết được dịch từ bài “Secrets of the teenage brain” của tác giả Katie Forster, thuộc báo Anh “The Guradian”.

PH-HS đọc bài viết gốc (tiếng Anh) tại đây

Bài dịch bởi: ADVO Singapore Education Center

“Tại sao các con tôi lại ủ rũ, lười biếng và ích kỷ chỉ nghĩ đến bản thân đến như vậy?”. Frances E Jensen, tác giả của cuốn sách “The Teenage Brain”, sẽ cho chúng ta biết làm thế nào để đối diện với những “bùng nổ” hóc-môn nội tiết tố ở tuổi dậy thì của tuổi teen.

Cách đây vài năm, cậu con trai 16 tuổi của Frances E Jensen, bỗng dưng vứt đi chiếc ô tô của mình. Vài năm trước, đứa con trai khác của bà trở về từ nhà bạn với mái tóc nhuộm đen. Nhà thần kinh học Frances E Jensen nhận thấy hành vi thất thường của những đứa con ngày càng gây mệt mỏi cho bà, vì vậy bà đã quyết định nghiên cứu về quá trình suy nghĩ của tuổi teen và tập hợp nghiên cứu của mình vào cuốn sách “The Teenage Brain”. Bà thấy rằng trong khi có nhiều bài viết nói về tâm lý và cách nuôi dạy trẻ vị thành niên, nhưng không ai giải thích được các kết nối thần kinh trong não đã khiến những năm tháng dậy thì đó trở nên thật “độc nhất vô nhị” – và đáng sợ – một phần tất yếu trong sự trưởng thành của các teen. Thực tế là việc nghiên cứu về não bộ tuổi teen chỉ mới được quan tâm và đầu tư nghiêm túc thời gian gần đây.

Nhưng liệu việc biết những gì đang xảy ra trong bộ não của teen giúp cuộc sống chúng dễ dàng hơn? Jensen nghĩ rằng nghiên cứu của bà cho phép bà kiên nhẫn hơn với các con của mình. “Chúng ta thường mong đợi ở con nhiều hơn, nhưng điều này là không nên”, bà Jensen chia sẻ.

Mối quan hệ giữa cha mẹ và con đang ở lứa tuổi teen là một trong những điều khó khăn nhất trong cuộc sống gia đình. Dưới đây là những câu hỏi các phụ huynh đã gửi đến bà Jensen để mong được giúp đỡ.

Quần áo vứt trong phòng tắm, để lạc mất đồ, chén dĩa bừa bộn dưới giường. Tại sao đứa con của tôi không thể để tâm đến việc gọn gàng?

Việc dọn dẹp yêu cầu một mức độ kiểm soát nhận thức phức tạp. Các liên kết não bộ ở lứa tuổi này chứng minh khả năng lên kế hoạch của chúng không được tốt. Các bộ phận của não kết nối với nhau thông qua các khớp thần kinh, có thể cách điện, giống như dây điện vậy. Chất cách điện là một chất béo tên “myelin”, được tạo ra theo thời gian. Phải mất nhiều năm để chất béo bắt đầu ở phía sau não và từ từ di chuyển về phía trước. Phần não được kết nối cuối cùng là thùy trán và thùy trước trán, nơi sự thấu hiểu, đồng cảm và chấp nhận rủi ro được kiểm soát. Điều này có nghĩa là ngay cả các teen rất thông minh cũng sẽ làm những điều rất ngu ngốc theo một cách rất bốc đồng. Tôi không nghĩ rằng kỹ năng tổ chức là một ưu tiên cao của hầu hết các con ở lứa tuổi dậy thì. Chúng có những thứ khác để quan tâm – chúng bừa bộn vì chúng không cho mình đủ thời gian để dọn dẹp trước khi chúng chạy đi làm việc khác.

Tại sao con gái tôi luôn có vẻ rất tức giận, đặc biệt là với tôi?

Tuổi teen có thể cảm thấy thất vọng với các tình huống và thất vọng về bản thân chúng, vì rất nhiều thứ vẫn còn chưa “ăn khớp” trong bộ não của chúng. Hành vi chấp nhận rủi ro và sự bốc đồng mà các con thể hiện là bởi vì chúng không thể “truy cập” hoàn toàn vào thùy trán, có thể gây ra sự thay đổi tâm trạng và xung đột, tức giận. Người lớn có thể phản ứng với hành vi này đầy bực tức. Mặc dù tôi không kết án hành vi thất thường của các teen, nhưng hy vọng bằng cách hiểu những gì đang diễn ra bên trong lớp vỏ não của con, cha mẹ sẽ kiên nhẫn hơn một chút, và ngăn mình phản ứng, hay sẽ lặp đi lặp lại một vòng luẩn quẩn việc xa lánh đứa trẻ. Cố gắng ở gần đứa con của bạn, ngay cả khi chúng dường như muốn đẩy bạn ra xa. Luôn đếm đến 10 và suy nghĩ kỹ. Đây là thời điểm mà bệnh tinh thần có thể xuất hiện, và sự tức giận có thể từ từ dẫn đến trầm cảm hoặc các rối loạn lo âu khác.

Tôi cảm thấy ngày càng xa rời khỏi cuộc sống con tôi. Tại sao chúng không nói chuyện với tôi đúng mực?

Tuổi teen là giai đoạn của hành vi tự khám phá và tìm kiếm sự mới lạ, và điều tự nhiên là chúng sẽ bắt đầu cắt đứt quan hệ. Các con cần phải trở nên độc lập, nhưng chúng ta đang sống trong một thế giới rất phức tạp và không có thế hệ thiếu niên nào trước đây trong lịch sử có nhiều sự kích thích và tiếp xúc với nhiều  tiềm ẩn phát sinh từ mạng trực tuyến như thế hệ ngày nay. Bởi vì điều này, cha mẹ cần phải cảnh giác và kết nối với con. Tôi thích lái xe ô tô với các con vì chúng tôi chỉ nhìn thẳng về phía trước và việc không đối diện với ánh mắt giúp chúng tôi bắt đầu nói về những điều nhạy cảm.

Tại sao con tôi không chịu đi ngủ đúng giờ, và tôi không thể đánh thức chúng dậy vào buổi sáng?

Hoàn toàn có một cơ sở sinh học cho điều này. Ở nhiều động vật có vú khác, như loài gặm nhấm, việc ngủ thay đổi trong thời kỳ thiếu niên. Từ tuổi dậy thì đến cuối tuổi thiếu niên, đồng hồ sinh học thực sự đang lập trình cho chúng đi ngủ và thức dậy muộn hơn khoảng ba đến bốn giờ so với người lớn. Đây là một vấn đề, vì chúng cơ bản sẽ thiếu ngủ khi bị đánh thức lúc 8 giờ sáng. Đó là một điều đáng suy nghĩ về các hệ thống giáo dục hiện nay, vì thiếu ngủ kinh niên chắc chắn không giúp con làm tốt công việc lớn nhất của chúng, đó là đi học. Chúng ta biết giấc ngủ quan trọng như thế nào đối với việc củng cố trí nhớ và học tập. Việc củng cố các khớp thần kinh bị suy yếu về mặt hóa học trong một bộ não thiếu ngủ. Đây cũng có thể là một lý do giải thích cho những trận đánh nhau – thiếu ngủ khiến con bốc đồng về mặt cảm xúc.

(còn tiếp)

BÍ MẬT NÃO BỘ TUỔI TEEN (PHẦN 2)